دسترسی ها

اکنون که فرآیند انتخاباتی آمریکا به پایان رسیده است ودولت منتخب مستقر گردیده و طرف ما در آمریکا شناخته شده است لازم است با بررسی سیر حوادث بعد از انتخابات تا به امروزبا نگاهی مبتنی بر واقع گرایی حرکتهای احتمالی آمریکا و متحدان سنتی اش را پیش بینی و برای مواجهه با آن به تنظیم سناریوهای متناسب پرداخت. این حوادث به میزان بسیار زیادی بر تصمیمات دولت جدید آمریکاهم تاثیر خواهد گذاشت لذا اکثر تحلیل گران سیاسی دنیا نیز به شدت این تحولات ونیز موضع‌گیری‌های شخصیت‌های سیاسی را پیگیری و تحلیل می‌کنند تا به بهترین وجه مسیر دیپلماسی خود را برای رسیدن به اهداف و منافع ملی در آینده ترسیم نمایند.
کشور ما به دلایل متعددی که خواننده محترم از آنها آگاه می باشد در این مورد از شرایط ویژه‌ای برخوردار است و همه صاحبنظران سیاسی باید با درک درست از شرایط موجود به دست اندرکاران دستگاه دیپلماسی کشور در دریافت صحیح ترین نشانه ها و تجزیه و تحلیل آنها و ارائه راهکار ها برای طی مسیر آینده با نگاه تامین منافع ملی کمک نمایند.
*برجام نقطه بسیار کلیدی این مقطع حساس کنونی برای ما و دنیای غرب و شاید برای بسیاری از کشورهای منطقه غرب آسیا می باشد. *
یکی از مهمترین حوادثی که در فاصله پس از انتخابات رخ داده است ترور شهید محسن فخری زاده و اظهارنظرهای رسمی مقامات مسئول کشورها در مورد عامل ترور و تاثیرات این ترور در منطقه غرب آسیا است. موضوع دوم به سرانجام رسیدن انتخابات در آمریکا و در تغییر در آرایش نظام سیاسی حاکم بر جهان است به طوری که بسیاری از کشورها به خصوص در منطقه ما در حال تنظیم مواضع سیاسی و ارتباط خود با سایر کشورها پس از پیروزی دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هستند.
موضوع سوم که به نظرنگارنده از لحاظ محتوایی با اهمیت است اظهار نظرهای جدید مقامات سیاسی دنیا بخصوص اعضای حاضر در مذاکرات منجر به توافق هسته‌ای ایران واعضای شورای امنیت و کشورهای منطقه در شرایط جدید می باشد.
ما در موضوع برجام با دو بلوک قدرت با دیدگاه‌های متفاوت بطورمستقیم روبرو بودیم. علاوه بر این ،قدرت‌های منطقه‌ای دیگری در بیرون از مجموعه مذاکره ‌کننده بر مذاکرات تاثیر گذار بودند .شورای حکام آژانس نیز کنشگر غیرمستقیم موثری بر برجام بود. بلوک غرب شامل آمریکا و سه کشور اروپایی در تقابل جدی و رو در رو با تقسیم نقش ها برای اعضای خود نهایت تلاششان را برای محدود سازی برنامه هسته‌ای ایران انجام داند که البته آنچه در برجام دست آمد با آرزوی دیرینه آنها یعنی باز کردن تمام پیچ های صنعت هسته‌ای ایران فاصله داشت.
روسیه و چین به عنوان بلوک دیگرنه غرب را ونه ایران را به طور کامل همراهی کردند، آنها عمدتاً ملاحظات خود را در این مذاکرات در نظر گرفتند اما بعد از توافق برجام تقریباً مسیر درستی را نسبت به برجام اتخاذ کردند. پس از امضاء برجام آمریکای اوباما اولین کشوری بود که بنای ناسازگاری با برجام را گذاشت قانون منع صدور ویزا برای کسانی که به ایران سفر کنند اولین اقدام نقض کننده روح برجام به عنوان یک توافقنامه چند جانبه بود آمریکای ترامپ کار را تمام کرد و خروج از برجام اتفاق افتاد و آغاز دور جدیدی از تحریم‌های یک جانبه که هم مستقیم و هم ثانویه بود. اروپا در ظاهر موضع مخالفی با خروج آمریکا از برجام را درپیش گرفت ولی دوبیراهه دیگر را نیز طی کرد اول اینکه پس ازگذشت زمان اندکی از اجرای برجام این توافق توسط آنها ناکافی اعلام و برضرورت انجام مذاکرات برای تکمیل و گسترش محدودیتها ی برنامه هسته‌ای و نیزگفتگو برسرسایر موارد اختلافی با ایران تاکید شد. بیراهه دوم اینکه پس از تحریم های آمریکا فقط ناظر خارج شدن شرکت‌های خود از ایران و توقف هرگونه سرمایه گذاری در ایران بود. آمریکا سیاست فشار حداکثری و اروپا سیاست دو وجهی بی عملی حداکثری و پر حرفی حداکثری را در پیش گرفت .
پیروزی بایدن و دموکراتها واقعیت دیگری است که در روز ۲۰ ژانویه جامه عمل به خود پوشیده وعملکرد او دولتش تاثیرات بسیاری بربرجام و در مجموع در روابط ایران و غرب در آینده به جا خواهد گذاشت.
دو کشور اروپایی عضو برجام با مشخص‌تر شدن پیروزی بایدن در انتخابات ریاست جمهوری تکلیف خود را با برجام مشخص کردند. هایکو ماس وزیر امور خارجه آلمان در گفت و گویی با هفته نامه اشپیگل صراحتاً از برجام پلاس صحبت به میان آورد او گفت” بازگشت به شکل کنونی توافق هسته‌ای با ایران کافی نیست و مسائل دیگری مانند برنامه های موشک های بالستیک ایران نیز باید در توافقاتی گنجانده شود و در یک موضع گیری مستبدانه بطورواضح اعلام کرد که اکنون به چیزی فراتر از برجام نیاز داریم موضوعی که به نفع ما نیز باشد ،آلمان به ایران اعتماد ندارد و ایران باید نقش دیگری در منطقه ایفا کند.” از طرف دیگر انگلیس به عنوان عضو دیگر برجام از طریق کمیته روابط خارجی مجلس عوام وارد معرکه گیری جدیدی شد در گزارش این کمیته که ۲۶ آذر منتشر شد از برجام به عنوان پوسته ای از یک توافق اسم برده شده است و خواستار جایگزینی برای آن شد. در این گزارش آمده است دولت انگلیس باید برای جایگزین کردن برجام با توافقی که به مسائل امنیت منطقه نیز بپردازد میانجیگری کند.
فرانسه نیز موضوعی در راستای دو عضودیگر اروپایی برجام دارد .روز ۱۷ ژانویه لودریان وزیر خارجه فرانسه گفته است احیای توافق هسته‌ای برجام کافی نیست و به دنبال گفت‌وگوی سخت درباره فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی ایران است که البته چند روز بعد پشت پرده این صحبت ها افشا شد که این افاضات ماحصل نتیجه تماس بن سلمان با مکرون و دادن قول کمک های میلیاردی به حزب او در ازا فشار به آمریکا برای عدم بازگشت به برجام بود. روز گذشته ماکرون برای از دست ندادن دلارهای سعودی به شبکه خبری العربیه گفته است که عربستان باید بخشی از مذاکره جدید با ایران باشد. در مورد کشورهای چین روسیه اما لاوروف اخیراً درسخنانی نسبتاً صریح گفته است برجام نباید مورد بازنگری و تجدید نظر قرار گیرد و در آن مسائل جدید مطرح گردد ، لاوروف ضمن استقبال از بازگشت آمریکا به برجام همزمان خواستار حذف تحریم های فراملیتی آمریکا و اجرای کامل برجام توسط ایران شد. اما چین از زبان سخنگوی وزارت خارجه اش هوا چون اینگ درتاریخ ۱۹ آذر از حفظ و اجرای برجام به عنوان پیش شرط هرگونه راه‌حل سیاسی برای مسئله هسته‌ای ایران و نیز لزوم بازگشت فوری و بدون شرط آمریکا به این توافق سخن به میان آورده است ولی در عین حال تاکید کرده است که مشخصاً برجام پاسخی برای تمام مشکلات امنیتی در منطقه نیست. کمی بعد از آن نماینده چین در کمیسیون مشترک این موضوع را اصلاح کرده و گفت با مذاکره مجدد بر سر برجام مخالفیم .آمریکای بایدن هم تقریباً مسیر مشخصی را در در مورد برجام طی خواهد کرد.بایدن در گفت‌وگو با شبکه سی ان ان از دشوار بودن حل مشکلات بین آمریکا و ایران گفته است. در خصوص برجام هم بایدن اگرچه بیشتر در قالب یک ژست تبلیغاتی برگشت به برجام را مطرح کرده است ولی با انتخاب آنتونی بلینکن قطعاً به دنبال طرح شروط جدید برای مذاکره با ایران و برگشت به برجام خواهد بود. دولت اسرائیل که تکلیف مشخصی دارد و در چند روز گذشته توسط دو مقام عالی رتبه دولت خود دوپیام را به دولت جدید آمریکا پس از مراسم تحلیف بایدن داده است اول اینکه اگر آمریکا به برجام برگردد اسرائیل دیگر صحبتی با آمریکا نخواهد داشت و دوم اینکه اسرائیل آمده حمله به ایران در صورت بازگشت آمریکا به برجام است.
کشورهای حوزه خلیج فارس به خصوص عربستان سعودی و امارات نیز با تمام توان اقتصادی خود وارد صحنه شدند تا با پرداخت رشوه های اقتصادی از بازگشت بایدن به برجام جلوگیری نمایند.
ازوضعیت تشریح شده فوق می توان نتایج زیر را به دست آورد:
۱ -آمریکا که به نوعی در ترور شهید فخری زاده شریک است ولی اروپای متمدن از زبان هایکو ماس گفته است که در بعضی شرایط حذف فیزیکی افراد برای پیشگیری از جرم در چهارچوب حقوق ملل مجاز شمرده می شود وهیچ کدام از کشورهای اروپایی موثر ترور شهید فخرزاده را محکوم نکردند و در عوض خواستار خویشتنداری ایران شدند.این مواضع براستمرار کینه عمیق غرب نسبت به پیشرفت ایران در زمینه هسته ای تاکید دارد.
۲-در خصوص برجام کشورهای اروپایی بدون توجه به نقش مخرب آمریکا در خروج از برجام و پیش گرفتن سیاست فشار حداکثری بر ایران و نیز بدون اعتراف به ناتوانی خودشان در جبران خسارات ناشی از خروج آمریکا وعملی نشدن هیچ کدام از یازده تعهدی که به ایران داده اند در خصوص برجام اخیرا در نقش طلبکار ظاهر شده و با طرح خواسته‌های غیرمنطقی حرکت به سوی فشار علیه ایران را همگام با آمریکای بایدن شروع کردند.
۳-روسیه احتمالاً نقشی متعادل در آینده پیرامون برجام خواهد داشت ومیتواند ایفای نقش میانجی بین کشور ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس را برعهده بگیرد. این اقدام می‌تواند به کاهش بیشتر نقش آمریکا در تاثیرگذاری بر کشورهای این حوزه منجر شود زیرا از طرفی انتخاب بایدن دموکرات به خودی خود تا حدودی موجب کاهش حمایت آمریکا از دولت های غیر دموکراتیک خلیج‌فارس خواهد شد.
۴- چین به دلیل اینکه نیازمند کاهش تنش با آمریکا برای حفظ وضعیت اقتصادی خودش می باشد احتمالا درمواضع خود دچار فراز و نشیب خواهد بود از طرفی وابستگی چین به انرژی خلیج فارس و ثبات امنیت این منطقه راهبردی برای قدرت در حال پیشرفت چین از اهمیت خاصی برخوردار است. منافع ملی چین دستگاه دیپلماسی این کشور را به سمت مواضع دوپهلو هدایت خواهد کرد.ولی پیگیری جدی قراردار راهبردی با چین توسط دستگاه دیپلماسی کشور می تواند به صورت یک اهرم متعادل کننده در مواضع این کشور عمل کند.
نکته پایانی در خصوص راهبرد دستگاه دیپلماسی کشور عزیزمان ایران برای عبورازاین مرحله خطیر است. آنچه مسلم است ایران به شکل دیگری با فشار بلوک غرب و فرازو نشیب‌های گاها دل آزارشرق مواجه خواهد شد. به باور نگارنده دستگاه دیپلماسی کشوردراین مرحله باید دو کشور چین و روسیه را با ابعاد طرح صلح هرمز برای منطقه آشناتر کند تا بتواند غرب وکشورهای این حوزه را به پذیرش پیمان امنیت جمعی مدنظر ایران وادار سازد حمایت روسیه و چین از این طرح برای حل مشکلات امنیتی منطقه با حفظ منافع ایران اهرم با ارزشی در دست ایران خواهد بود. به نتیجه رسیدن این طرح موجب تضعیف نفوذ آمریکا واسرائیل خواهد شد .
در برخورد با غرب ایران باید بر اجرای” قانون طرح راهبردی برای لغو تحریمها “تاکید و حقیقتا بدون ملاحظه آن را اجرایی کند.
دستگاه دیپلماسی کشور می تواند پرونده سنگین خسارات وارده به کشوررا پس از خروج آمریکا از برجام و بی تعهدی اروپا بدون کوچکترین اغماضی روی میز اتحادیه اروپا و آمریکا بگذارد و بر تعین تکلیف آن اصرار کند.
پرونده ترور فرمانده شهید جبهه مقاومت سردار دلها حاج قاسم سلیمانی باید در تمام مجامع حقوقی مطرح و پیگیری شود و رئیس جمهورسابق آمریکا به عنوان عامل و فرمانده سنتکام به عنوان مجری باید به دادگاه های بین المللی احضار شوند ،ضمن این که انتقام سخت جمهوری اسلامی در زمان و مکانی که فرزندان مدافع میهن مناسب بدانند به عنوان امری قطعی و بدون تردیدمورد تاکید قرار گیرد. درمورد ترور دانشمند بزرگ کشور شهید محسن فخری‌زاده نیز اقدام مشابه پس از به نتیجه رسیدن تحقیقات سرویس های اطلاعاتی کشور و دسترسی به شواهد و مدارک لازم ضروری است .
درخواست لغوفوری و بدون پیش شرط تحریمها وعدم پذیرش هرگونه مذاکره جدید بخصوص در مورد توانمندی دفاعی و یا تحدید عمق استرتژایک وتضعیف مقاومت و درخواست از دولت جدید آمریکا برای تصویب برجام در کنگره با توجه به اینکه اکثریت کنگره با دموکراتهاست به عنوان شروط بازگشت به تعهدات پس از لغوتحریمها وبرگشت کامل آمریکا به برجام می‌تواند دست ایران را در مقابل زیاده‌خواهی غرب پر تر سازد.
این موضوع چندان هم در دنیای سیاست بی طرفدار نیست. اخیرا کاترین اشتون مسئول اسبق سیاست خارجی اتحادیه اروپا وچاک هیگل وزیر دفاع سابق آمریکا طی مقاله ای در وب‌سایت پایگاه خبری هیل از دولت آمریکا خواسته اند بدون هیچ پیش شرطی به برجام برگردد وتحریمهای ایران را لغو نماید چرا که ایران پیروز در برابر فشارحداکثری ترامپ دیگر تسلیم شرایط شما نخواهد شد.
ایران یک سال پس از خروج آمریکا هیچ اقدامی در کاهش تعهدات خود نکرد.
تاخیر در بازگشت ایران به تعهدات برجامی به میزان معادل این زمان یا حداقل بخشی از آن می توانست یکی از شروط ایران پس از بازگشت آمریکا به برجام قدرت استدلال ایران را در عرصه مبارزه بهبود بخشد ولی متاسفانه رئیس جمهور محترم زمان یک ساعت را مطرح کرده اند.
ایران همچنین می تواند در صورتیکه آمریکا بدون هرگونه پیش شرط به برجام و اجرای تعهداتش برگردد، سیاست بازگشت مرحله به مرحله ۵ گام عدم اجرای تعهدات را مد نظر داشته باشد .
عدم اعتماد به دشمن و تکیه به منابع داخلی که مهمترین آنها وحدت ملی است تسریع در تقویت بنیان ها و زیرساخت های علمی و اقتصادی کشورمسیر سخت استقلال و خودکفایی کشور را کوتاه و لذت بخش خواهد نمود و این پشتوانه ای قوی برای دستگاه دیپلماسی کشور در تعاملی موثر همراه با احترام متقابل خواهد بود.
تجربه عظیمی که کشور طی دو سال گذشته در مقابله با فشار حداکثری شیطان بزرگ بدست آورده است نباید تحت هیچ شرایطی رها گردد زیرا مسیر اصلی توسعه کشوردر این گنج به زحمت به دست آمده نهفته است نه بازگشت آمریکا به برجام.